صحیح و تحقیق آغازۀ کتاب الحروف فارابی درباب «مقوله» و جایگاه آن در علوم و صنایع

Abstract

کتاب الحروف فاربی از مهم‌ترین آثار متافیزیکی در تاریخ فلسفۀ اسلامی است که نشان می‌دهد تفکّر فلسفی در عالم اسلام در ابتدای راه خود چه نسبتی با اندیشۀ ارسطویی دارد. در این اثر ضمن توضیح اصطلاحات مختلف فلسفی و اقتضائات مختلف این اصطلاحات در زبان و جامعۀ عربی مباحث فلسفی مهم و بدیعی طرح شده‌ است. الحروف علاوه بر این حاوی مباحث مختلفی در باب پیدایش زبان، فلسفه، دین، سیاست و اجتماع است که باعث شده مورد توجّه محقّقان در شاخه‌های مختلف علوم انسانی قرار گیرد. این اثر را نخستین بار محسن مهدی در سال 1970 بر اساس تنها یک نسخۀ موجود در دانشگاه تهران تصحیح و منتشر نمود. اشکالات فراوان نسخۀ چاپی که ناشی از ضعیف بودن نسخۀ خطی و پیچیدگی و سخت فهمی متن اثر می‌باشد تصحیح مجدّد آن را ضروری کرده است. در این مقاله متن اوّلین مبحث طرح شده در این اثر ـــ‌که می توان آن را «اصطلاح «مقوله» و جایگاه آن در علوم و صنایع» نامید‌ـــ بر اساس چهار نسخۀ خطی و یک نسخۀ چاپی تصحیح و در موارد لزوم حاشیه هایی جهت توضیح و تبیین مطالب آورده شده است.