احیای علم در مثنوی معنوی
کلمات کلیدی:
علم دین, مثنوی, مولوی, احیای علم, داناییچکیده
از مسائلی که در سنّت تصوّف و عرفان اسلامی به آن توجّه بسیار شده است، مسأله علم و دانایی است و شؤون و مراتب آن و تفاوت دانایی حقیقی از نادانیای که خود را دانایی مینماید و اینکه چگونه میتوان به این دانایی حقیقی رسید. از اینرو یکی از مساعی اصلی عارفان مسلمان، خصوصاً به هنگامی که علوم دیگر به نام علم مشهور میشوند، احیای علم حقیقی است. کتاب احیاء علوم الدین امام محمّد غزالی یکی از نمونههای اوّلیه و بارز این تلاش است. مثنویمولوی نیز از یک جهت، احیاء علومالدین دیگری است. مولانا در این کتاب شریف در عین اینکه به مصادیق حماقت و نادانی اشاره میکند و اصناف نادانان و احمقان را برمیشمارد، علم و عقل و مراتب آن و رابطه میان علم و جهل و آن جهل را که علم مینماید و ارتباط میان این علم با علوم دیگر را نیز معیّن میکند. در این مقاله ضمن نشاندادن مراتب علم در مثنوی، اعمّ از نقلی، عقلی، قلبی و تجربی و ریاضی، به بیان ارتباط هر یک با دیگری و تعیین حدّ هرکدام پرداخته میشود و به این مسأله نیز توجّه میشود که حقیقت دانایی در مثنوی با علم و دانایی در دوره جدید چه نسبتی دارد و این پرسش به طور اجمالی بررسی میشود که آیا چنانکه بعضی از روشنفکران مسلمان میپندارند، تفکّر عرفانی مانع پیشرفت علم در تاریخ تمدّن اسلامی شده است؟
